Để tìm hiểu về cuộc khủng hoảng Eo Biển Đài Loan, chúng ta thử sắp xếp mọi diễn biến theo thứ tự thời gian:
-Ngày 2/12/2016, Ô. Donald Trump điện đàm với Tổng Thống Đài Loan Thái Anh Văn khi Bà Thái Anh Văn chúc mừng Ô. Trump vừa thắng cử. Đây là một hành động phá vỡ nguyên tắc “One China Policy” theo đó không có giới chức cao cấp nào của Hoa Kỳ tiếp xúc, nói chuyện hay thăm viếng Đài Loan. Hành động khiến dấy lên lời tiên đoán là Hoa Kỳ sẽ công nhận Đài Loan là một quốc gia độc lập. Trong suốt thời gian tranh cử tổng thống, Ô. Trump thường xuyên phàn nàn về các hoạt động thương mại của Trung Quốc. Ông doạ sẽ tăng thuế xuất nhập cảng đối với hàng hóa Trung Quốc và cho rằng Trung Quốc thao túng tiền tệ.
-Ngày 6/4/2017, Chủ Tịch Tập Cận Bình thăm Hoa Kỳ và được Ô. Bà Donald Trump tiếp đón long trọng tại Mar-a-Largo. Cháu ngoại Ô. Trump hát một bài bằng tiếng Trung Hoa để tặng ông bà Tập Cận Bình.
-Ngày 8/11/2017, Ô. Donald Trump thăm Trung Quốc được tiếp đón như một vị hoàng đế và là người đầu tiên được dự đại tiệc tại Tử Cấm Thành tính từ năm 1949. Sau khi trở về, Ô. Trump ca ngợi thành quả của chuyến công du này là các quốc gia Á Châu sẽ mua hàng của Hoa Kỳ nhiều hơn.
-Ngày 5/7/2018, Tổng Thống Donald Trump tuyên bố Hoa Kỳ sẽ tăng thuế nhập cảng lên khoảng hơn 500 tỷ Mỹ Kim hàng từ Trung Quốc. Trung Quốc tuyên bố sẽ đáp trả bằng cách tăng thuế với số lượng tương đương lên hàng hóa của Hoa Kỳ nhập cảng vào Hoa Lục. Và cuộc chiến thương mại bắt đầu.
-Ngày 15/5/2020: Trong một cuộc họp báo tại Tòa Bạch Ô. Trump nói ông có thể cắt đứt bang giao với Trung Quốc.
-Ngày 10/8/2020: Bộ trưởng y tế Hoa Kỳ- một giới chức cao cấp nhất của Mỹ thăm viếng Đài Loan, gặp gỡ Bà Thái Anh Văn khiến Hoa Lục vô cùng tức giận.
-Ngày 17/9/2020: Thứ Trưởng Ngoại Giao Hoa Kỳ Keith Krachthăm Đài Loan trong ba ngày. Để đáp trạ, Hoa Lục đã tổ chức một cuộc tập trận có cả HKMH trên Eo Biển Đài Loan.
-Ngày 12/10/2020: Tòa Bạch Ốc xúc tiến việc bán ba loại vũ khí tân tiến cho Đài Loan. Reuters trích dẫn năm nguồn tin nói rằng Trung Quốc đe dọa sẽ có hành động trả đũa. Khi Ô, Trump rời Tòa Bạch Ốc vào ngày 20/1/2021 và Ô. Biden kế nhiệm, chính sách của Hoa Kỳ đối với Hoa Lục và Đài Loan không có gì thay đổi.
-Reuters ngày 28/1/2021: Sau những hoạt động gia tăng quân sự áp sát Đài Loan, Hoa Lục đưa ra cảnh báo rằng “Đài Loan độc lập tức là chiến tranh” và quân đội sẽ phải hành động để đáp ứng với sự khiêu khích và can dự của ngoại bang. Theo các nhà quan sát, có lẽ Hoa Kỳ né tránh một cuộc chiến thảm khốc với Hoa Lục khi Ngoại Trưởng Tony Blinken nói rằng Hoa Thịnh Đốn thiên về giải pháp hợp tác với Hoa Lục trong vấn đề biến đổi khí hậu và những vấn đề khác mà hai bên cùng quan tâm cho dù mới đây Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ (thời Ô. Trump) tuyên bố Hoa Lục đã phạm tội diệt chủng người Duy Ngô Nhĩ (Uighur) ở Tân Cương.
-Business Insider ngày 2/5/2021: Trong lúc bộ tham mưu của Ô. Joe Biden theo đuổi một chính sách cứng rắn với Hoa Lục, cựu Ngoại Trưởng Henry Kissinger đưa ra lời cảnh báo nghiêm khắc là thế giới sẽ phải đối đầu với một thảm họa kinh khiếp nếu cuộc xung đột bùng phát giữa hai siêu cường vì họ thủ đắc những vũ khí kinh khủng. Và đây là lần đầu tiên trong lịch sử, loài người có thể sẽ tự hủy diệt.
-Reuters ngày 4/10/2021: Tổng Thống Đài Loan Thái Anh Văn trong một bài viết trên tờ Foreign Affairs xuất bản ngày 4/10/2021 nói rằng nếu Đài Loan rơi vào tay Hoa Lục sẽ là thảm họa cho nền hòa bình của Á Châu. Nếu bị đe dọa, Đài Loan sẽ dùng mọi phương tiện để tự vệ. Tình hình căng thẳng tới mức 155 phi cơ chiến đấu của Hoa Lục bay vào không phận Đài Loan để thị uy khiến nguy cơ nổ ra chiến tranh ngày càng lớn.
– Reuters ngày 5/10/2021, Tổng Thống Joe Biden cho biết ông vừa điện đàm với Chủ Tịch Tập Cận Bình về vấn đề Đài Loan và hai bên đồng ý tuân thủ thỏa hiệp về Đài Loan.
Nhận Định:
Thỏa hiệp mà hai bên hứa tuân thủ là gì?
-Đài Loan sẽ không tuyên bố độc lập nhưng vẫn độc lập trên thực tế và Hoa Lục sẽ không dùng vũ lực xâm chiếm Đài Loan.
-Hoa Kỳ vẫn coi Đài Loan la lãnh thổ của Trung Hoa qua chính sách “One China Policy” tức không công nhận Đài Loan là một quốc gia độc lập- điều mà các tổng thống Hoa Kỳ đã làm từ năm 1949.
Câu hỏi đặt ra là tại sao Hoa Kỳ không nhân dịp này công nhận Đài Loan là quốc gia độc lập, bang giao và bán vũ khí tối tân cho Đài Loan? Và nếu Hoa Lục tấn công Đài Loan, Hoa Kỳ sẽ ngăn chặn hay tiến hành một cuộc chiến tổng lực để tiêu diệt Hoa Lục?
Vào ngày 5/10/2021,tờThe Guadian đã đăng một bài viết của cựu Trung Tá Lt Col Daniel L Davis với nhan đề “Hoa Kỳ cần tránh một cuộc chiến với Hoa Lục về Đài Loan bằng bất cứ giá nào “ (The US must avoid war with China over Taiwan at all costs) trong đó có những đoạn:
“Trong buổi thuyết trình tại Center for Strategic Studies ngày 1/10/2021, thứ trưởng quốc phòng Kathleen Hicks nói rằng nếu Bắc Kinh xâm lăng Đài Loan, chúng ta có đầy đủ khả năng đưa lực lượng dập tắt một cuộc tấn công như vậy. Hoặc Hicks không biết gì về về sự hạn chế khả năng quân sự triển khai tại Ấn Độ-Thái Bình Dương của chúng ta, hoặc bà không biết gì về sức mạnh quân sự của Hoa Lục triển khai ngoài khơi. Dù thế nào đi nữa, kết quả chắc chắn là một cuộc thất bại trong chiến tranh cổ điển của chúng ta mà tối hậu Trung Quốc sẽ chiến thắng, cho dù chúng ta can dự với cái giá một số lượng lớn phi cơ bị bắn rơi, tàu chiến bị chìm và hàng ngàn binh sĩ hy sinh. Nhưng tình huống tệ hại nhất là cuộc chiến sẽ trở nên không thể kiềm hãm và leo thang thành một cuộc đáp trả nguyên tử và chúng ta không có cách nào để dập tắt một cuộc xâm lăng Đài Loan.”
Và Lt. Col Daniel L Davis để nghị một chiến lược:
“Con đường duy nhất tránh cho nền an ninh của Hoa Kỳ có thể tổn thương khi lao vào một cuộc chiến chắc chắn sẽ thất bại chỉ vì vấn đề ngoại biên/nhỏ của nền an ninh Hoa Kỳ. Trong trường hợp Hoa Lục tấn công Đài Loan, Hoa Thịnh Đốn nên đứng ngoài cuộc xung đột và lãnh đạo một nỗ lực toàn cầu (bao gồm sức mạnh kinh tế, chính trị, ngoại giao) để loại trừ Hoa Lục, bảo đảm rằng nền an ninh của chúng ta sẽ được tăng cường cho thế hệ mai sau.”
Với cuộc điện đàm “thượng đỉnh” Joe Biden-Tập Cận Bình vừa rồi, chắc chắn tình hình Eo Biển Đài Loan sẽ lắng dịu trong những ngày sắp tới để Hoa Kỳ tập trung lực lượng đối phó với các vấn đề nóng bỏng như Nga, Trung Đông, Biển Đông, Ba Tư, Bắc Triều Tiên và vết thương A Phú Hãn vẫn còn đang mưng mủ. Theo Reuters ngày 6/10/2021, Đài Loan sẽ yêu cầu Hoa Kỳ làm sáng tỏ về lời tuyên bố của Tổng Thống Joe Biden và tin chắc rằng cam kết bảo vệ Đài Loan của Hoa Kỳ vẫn vững như bàn thạch.
Dù muốn dù không, thỏa hiệp Biden-Xi này sẽ làm cho địa vị và chính sách “Đài Loan độc lập” của Bà Thái Anh Văn bị lung lay. Nó lung lay vì Hoa Kỳ sẽ không hỗ trợ cho một giải pháp như vậy mà muốn giữ nguyên trạng. Phe đối lập Quốc Dân Đảng (Quo-ming-tang) chủ trương hòa dịu với Lục Địa có thể sẽ thắng thế trong cuộc bầu cử sắp tới.
Thế mới hay vận mệnh của một tiểu nhược quốc không phải là do mình quyết định (dân tộc tự quyết) mà do thỏa hiệp hay tương quan lực lượng giữa các siêu cường. Mình là nước nhỏ thì phải “biết”. To lớn như cây cổ thụ, gặp bão lơn sẽ trốc gốc. Còn cây tre mảnh khảnh đong đưa, uốn theo chiều gió thì vẫn đứng khơi khơi dù bão lớn thế nào đi nữa.
