Bài thơ nôi dung chuyển chở rất hào hùng, nhất khí của tiền bối Đặng Dung, đã lưu lại trong lòng hậu thế nỗi thương cảm, xúc động khi đọc qua dòng thơ Cảm Hoài viết bằng Hán ngữ của Ngài.
Cảm hoài (chữ Hán: 感懷) là bài thơ tự sự của Đặng Dung khi ông đem quân giúp vua Trùng Quang Đế của nhà Hậu Trần, nhưng do lòng người ly tán, quân binh ít ỏi, lương thực thiếu thốn nên cuối cùng đã thất bại. Bài thơ thể hiện ý chí sắt đá của một người anh hùng nhưng không may là không gặp thời thế, công việc chưa xong thì tuổi đã già.
Thế sự du du nại lão hà, Vô cùng thiên địa nhập hàm ca. Thời lai đồ điếu thành công dị, Vận khứ anh hùng ẩm hận đa. Trí chúa hữu hoài phù địa trục, Tẩy binh vô lộ vãn thiên hà. Quốc thù vị báo, đầu tiên bạch, Kỷ độ Long Tuyền đới nguyệt ma.
Đặng Dung
Dị bản khác chép: Thế lộ du du (câu 1), Nhập thù ca (câu 2), Sự khứ anh hùng (câu 4), Trí chúa hữu tâm (câu 5), Quốc thù vị phục đầu tương bạch (câu 7).
(Bản dịch của Phan Kế Bính)
Việc đời bối rối tuổi già vay, Trời đất vô cùng một cuộc say. Bần tiện gặp thời lên cũng dễ, Anh hùng lỡ bước ngẫm càng cay. Vai khiêng trái đất mong phò chúa, Giáp gột sông trời khó vạch mây. Thù trả chưa xong đầu đã bạc, Gươm mài bóng nguyệt biết bao rày.
(trích Việt Nam Sử Lược – Trần Trọng Kim) (Bản dịch của Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu)
Việc đời man mác, tuổi già thôi! Đất rộng trời cao chén ngậm ngùi Gặp gỡ thời cơ may những kẻ, Tan tành sự thế luống cay ai! Phò vua bụng những mong xoay đất, Gột giáp sông kia khó vạch trời. Đầu bạc giang san thù chửa trả, Long tuyền mấy độ bóng trăng soi.
(Bản dịch của Hồ Đắc Hàm và Thái Văn Kiểm)
Tuổi về già, phải thời bối rối, Cả đất trời một hội mê say, Gặp thời kẻ dở nên hay, Anh hùng lỡ vận, đắng cay trăm phần. Lòng cứu chúa muốn vần trái đất, Gột giáp binh khôn dắt sông trời. Thù còn đầu đã bạc rồi, Mấy phen dưới nguyệt chuốt mài lưỡi gươm.
(trích Việt Nam Nhân Vật Chí Vựng Biên) (Bản dịch của Thiện Nhân Nguyễn Khánh Do)
Thế sự ngổn ngang tuổi luống rồi, Đất trời thu lại hát say thôi, Anh hùng nuốt đắng khi tàn vận, Đồ điếu nên công lúc gặp thời. Giúp chúa rắp tâm nâng trái đất, Rửa binh khôn lối kéo sông trời. Quốc thù chưa báo đầu mau bạc, Bao độ gươm mài bóng nguyệt soi.
(Bản dịch của Phan Võ)
Việc thế lôi thôi tuổi tác này, Mênh mông trời đất hát và say, Gặp thời đồ điếu thừa nên việc, Lỡ vận anh hùng luống nuốt caỵ Giúp chúa những lăm giằng cốt đất, Rửa dòng không thể vén sông mây. Quốc thù chưa trả già sao vội, Dưới nguyệt mài gươm đã bấy chầy.
(Bản dịch của Đào Hữu Dương)
Tuổi già lận đận nỗi tình đời, Vô tận vần xoay khoảng đất trời, Ti tiện gặp thời lên chẳng khó, Anh hùng lỡ bước hận nhiều thôi. Vác non phò chúa trên vai nặng, Gột giáp qua mây mặt nước trôi Thù nước chưa xong đầu sớm bạc, Dưới trăng mài kiếm mấy thu rồi.
(Bản dịch của Vũ Hải Tiêu)
Thế cuộc mênh mang tuổi sớm già, Đất trời thu lại chỉ say ca, Gặp thời đồ điếu thành công dễ Lỡ vận anh hùng nuốt hận đa. Giúp chúa những mong nâng địa trục, Rửa binh không lối kéo thiên hà. Quốc thù chưa trả đầu mau bạc, Bao độ mài gươm dưới nguyệt tà.
(Bản dịch Khuyết danh)
Việc lớn chưa xong tuổi đã già. Đất trời thu gọn, tiệc ngâm nga Gặp thời, bần tiện thành công dễ Lỡ vận, anh hùng dạ xót xa Giúp chúa những mong xoay trục đất Rửa dòng không lối kéo thiên hà Quốc thù chưa trả đầu đã bạc Mấy độ mài gươm bóng nguyệt tà.
(Bản dịch Khuyết danh)
Việc dở dang, há vội già! Mênh mang trời đất ta bà khúc say. Ðược thời, hèn mọn có ngày, Vận thua, hào kiệt đắng cay nỗi lòng. Những toan giúp chúa trùng hưng, Hận sao chẳng sức níu sông Ngân Hà . Hai vai nợ nước thù nhà, Tóc sương mấy độ trăng tà mài gươm!
磨刀十幾年頭白， 月下聞魂鵑哭譁。
Ma đao thập kỷ niên đầu bạch, Nguyệt hạ văn hồn quyên khóc hoa.
Mài dao mười mấy năm đầu bạc, Nghe tiếng quyên gào khóc dưới trăng.
